Colombia

6 januari 2017 - Cartagena De Indias (Distrito Turístico Y Cultural), Colombia

Cartagena Robuust coffee puur 

Met enige opluchting - vanwege het ontkomen aan de politie controle in Ecuador - bereikten we zaterdag 15 oktober de grensovergang Tulcán-Ipiales naar Colombia. Sinds heel lang ervoeren we weer eens het file gevoel, een lange rij wachtenden dus om deze grens over te gaan. Tot grote blijdschap zagen we vrij snel een kantoortje met SOAT - verzekeringsvorm auto - en een grens-wisselkantoortje langs de kant van de weg. Dat was in ieder geval het eerste wat we wilden regelen, een goede aansprakelijkheids verzekering voor de auto voor de komende drie maanden en wat Colombiaanse pesos. De afhandeling verliep zeer vloeiend en voor $50 waren we de komende 3 maanden gedekt, nog blijer werden we toen we voor $300 wel 900.000 COP - Colombiaanse pesos - kregen! Wát een ongelooflijk gevoel van rijkdom gaf dit!!

Ondertussen was de rij bij de douane van Ecuador behoorlijk gegroeid, daarentegen was het wachten absoluut niet vervelend en kwamen we in gesprek met een Venezuelaan die al 7 dagen lang aan het reizen was om in Lima te komen. Hij wilde vooral de noodsituatie in zijn land met ons delen. Wát een rampzalige situatie, geen eten, geen water en alleen maar barre gevaarlijke omstandigheden, heel veel treur-en droefenis. Hadden wel erg met hem te doen en zo ook met een Colombiaan die voor zijn vrienden in Ecuador drie flessen whiskey mee had genomen, en vervolgens bij de douane van Ecuador 200% belasting moest afdragen. Hij ontkwam er helaas niet aan, zijn duurste whisky ever! Dit was wel een droefenis van totaal andere orde.

Na de formaliteiten - nodig voor de uitschrijving van onze auto en onszelf uit Ecuador - konden we naar de douane van Colombia. Vooral het invoeren van de Toyota ging zeer stipt en vroeg véél aandacht en tijd, maar mooi dat we alles met ons Spaans konden begrijpen en regelen en na drie uur een geslaagde overgang naar ons laatste land een feit was. Het ontroerde ons ook, de bewustwording van de reis die we gemaakt hadden en we deze nu uiteindelijk hier zouden gaan afronden. Bijzonder dat ook onze eerste grensovergang van Djibouti naar Ethiopië veel tijd had gekost en net als nu meer dan 3 uur veel wachten, knikken en vooral héél vriendelijk lachen van ons had gevraagd.

We hadden ontzettend veel om dankbaar voor te zijn, vanzelfsprekend dus dat we de volgende dag naar het pelgrimsoord 'Santuario de Las Lajas' gingen.
Het was zondag en waren zeker niet de enigen die dit gepland hadden, wát een drukte en aandacht was er voor deze bijzondere plek in de diepte van het dal. Het was een tempel in neo-gotische stijl, die al sinds de 18e eeuw een trekpleister voor velen was en dus al lang een belangrijke religieuze betekenis had. De lokatie was apart, de kerk vormde een overbrugging tussen twee grote gebergten en de Guáitara rivier. Uiteraard waren er langs de hele route stalletjes, kraampjes met alle mogelijke producten die in deze sfeer wenselijk zouden kunnen zijn. In meditatief tempo liepen we van hieruit terug naar de auto voor een ander doel van deze dag, Popayán.

Santuario de Las Lajas, Ipiales Santuario de Las Lajas, Ipiales Santuario de Las Lajas, Ipiales

Popayán

Popayán, EL Ciudad Blanca 'De witte stad' waar de grootste van oorsprong idealistische Marxistische rebellenbeweging FARC - Fuerzas Armadas Revolucionarias de Colombia - in 1964 werd opgericht. We hadden geen idee wat we van eventuele spanningen konden verwachten, zeker nadat onlangs de uitkomst van het het referendum door een kleine meerderheid met een 'NEE' was bepaald. Dus geen amnestie en politieke posities voor ex FARC aanhangers. We begrepen in ieder geval dat er tot het eind van het jaar nog sprake was van een wapenstilstand, dus we hadden het bezoek aan Colombia heel goed getimed. Een moeilijke situatie voor velen, toch konden wij ons met het 'NEE' in eerste instantie wel verbinden. De FARC leden zouden anders zonder pardon voor hun gijzelingen, gruwelijke executies en verkrachtingen amnestie verleend krijgen - met eventueel een plek in het parlement - dat was toch ondenkbaar. De andere zijde van de medaille - continuering van hun gewelddadige terreur -  was natuurlijk ook geen alternatief. Onderwijl kreeg de huidige president Santos de Nobelprijs voor de Vrede toegekend, dit vanwege zijn beleid om de 52 jarige strijd met de FARC te beëindigen. We zouden wel zien hoe dit uiteindelijk ging aflopen, hoe de veiligheidssituatie zou blijken te zijn in deze strijd die nog niet was opgegeven.

Tja en wat wisten wij hier nu van en wat wisten we eigenlijk überhaupt van Colombia?
Vooral in de jaren '70 en '80 en min of meer ook de jaren '90 was Colombia - als Zuid Amerikaans land - nou niet een bepaald aantrekkelijke en veilige bestemming voor het toerisme. De toeristen die toen naar dit continent gingen bezochten liever Ecuador, Peru en Bolivia.

Bekend voor ons waren de schrijver Gabriel Garcia Márquez, de cocaïne drugsbaron Pablo Escobar, de straatkinderen van Bogotá en vooral het landelijk geweld en de corruptie. In het verleden bleek Colombia de grootste leverancier van adoptie kinderen te zijn en uiteraard was de Colombiaanse koffie bekend. O ja, was er ook nog zangeres Shakira met haar heerlijke Salsa klanken, veel verder kwamen we niet. Colombia leek toch nog niet écht een veilige bestemming, dit vanuit haar geschiedenis vanuit het verleden, de heftige jaren waarin vooral drugs en geweld het land regeerden. Vanaf het moment echter dat wij in Zuid-Amerika aankwamen - januari 2016 - hoorden wij het tegenovergestelde. Voor velen stond Colombia boven aan de lijst wat betreft natuur, cultuur maar vooral ook hier weer de positieve instelling van de bevolking. Het opkomend toerisme in Colombia was de laatste jaren duidelijk merkbaar, met mogelijk hét grote gevaar dat je er écht nooit meer weg zou willen.

We gingen het zien en zouden de komende weken vast nog meer te weten komen over hoe en wat. Belangrijkste nu was hoe goed we ons voelden in Popayán, we genoten van de heerlijke sfeer, de koffie en verbaasd waren we over de algehele rust op een doordeweekse maandag. Bleek later dat deze dag 17 oktober een aan het weekend geplakte feestdag was. We ontmoetten Gert, groepsreisleider van de reisorganisatie Sawadee, met Colombia in zijn hart. Hij had vele jaren hier gewoond en kon ons weer meer vertellen over geschiedenis, gebruiken en uiteraard tips where to go! Een zeer gezellige avond hadden we met de voelbare liefde in zijn hart voor dit Zuid-Amerikaanse land en haar cultuur.

Popayán Popayán, Juan Valdez coffee Popayán  

San Augustin

Zo gingen we weer iets meer naar het zuiden en kwamen terecht in San Agustin, dit nadat we er wel 5 uur voor over moesten hebben om de 120 km hier naar toe af te leggen. Het was nog wel even zoeken waar we moesten zijn, zeker nadat ik per mail in het Spaans had gevraagd hoe de route was en ik een heel duidelijk antwoord kreeg: El ruta esta bien, oftewel : de route is goed, zonder beschrijving van hoe naar waar!
San Augustin bleek een van de belangrijkste archeologische vindplaatsen van Zuid-Amerika te zijn. Op de weg door de bergen en deels door de prachtige groene jungle, kwamen we vele groepjes zwaar bewapende militairen tegen die ons regelmatig aanhielden voor een groet, praatje of vraag om sigaretten. Een ieder stak zijn duim omhoog, een soort welkom en vroeger betekende dit dat de kust - FARC - veilig was.
De haciënda waar we terecht kwamen lag midden in de vallei - Valle Rio Magdalena -met een prachtig uitzicht op het immense groen en heel dichtbij het archeologisch museum met de grootste pre- Colombiaanse vondsten uit Zuid Amerika. Een mysterieuze indianenstam - die plots van de aardbodem verdween - bouwden ooit antropomorfe beelden die er als grafzerken hun dienst deden. Een must voor een bezoek aan dit museum in dit authentieke dorp, waar de sarcofagen en graftombes in een prachtige parkomgeving -  Bosque de las Estatuas - waren tentoongesteld. De mysterieuze indiaanse cultuur San Agustin dateerde van 1000 jaar vóór Christus tot 1500 jaar ná Christus. Omdat er geen geschreven overlevering bestond was er tot nu toe weinig echt over bekend. Wij liepen een aantal kilometers om een bezoek te brengen aan dit stuk cultuur, de vele prachtige pre- Colombiaanse statues, tombes en sarcofagen die de omgeving van San Agustin stevigheid gaven. De beelden die waren achtergebleven hadden de vorm van dieren, krijgers en menselijke gezichten. Sommige beelden hadden een menselijke voorkant en een dierlijk alter ego op de rugzijde, weer andere leken net gemaskerde monsters, uitgehakt in vulkanisch steen. Het waren vooral mannelijke beelden, met uitpuilende amandelvormige ogen , platte neus en grote monden met geaccentueerde hoektanden. Een typerende stijl waarin de beelden waren uitgebeeld, met een duidelijke functie.......ze hielden de wacht bij de voormalige graftombes met daarin kostbare schatten van goud en aardewerk.
Het pad in dit zó heerlijk rustige park baande zich slingerend omhoog, met het heuvelachtige groene oerwoud als decor met een wellicht voor te stellen bijzonder effect op onze zintuigen. En dan opeens midden in dit groen doemde dan weer zo'n stenen beeld - van 20 cm tot enkele meters hoog - op. Begrijpelijk dat ook aan deze cultuur weer een UNESCO World Heritage site was gekoppeld.

veel groen pre colombiaanse beelden graftombe 

De volgende dag maakten we met een Tour een ronde door de omgeving met een stop bij de grootse rivier van Colombia - de Rio Magdalena - die de vroegere snelweg was voor de Spanjaarden om vanaf de kust via deze rivier het binnenland van Colombia in te gaan. We kwamen nog meer archeologische beelden en sarcofagen tegen. Aangekomen bij 'Alto de los Idolos' konden we de grootste statue van 7 meter bewonderen. Alles was zó goed en netjes verzorgd, een lust alleen al om hier weer rond te mogen lopen. Hierna vervolgden we onze reis weer in noordelijke richting.

sarcofagen san augustin  rustgevend

Eje Cafetera 

Tijd was het voor een ander cultureel hoogstandje in het midden van Colombia, de beroemde koffieregio. We reden naar een haciënda in een piepklein gehucht El Caimo, ten zuiden van Armenia. Je kon de koffie nog nét niet ruiken, maar wat een ongelooflijk groot aantal koffieplantages spreidden zich voor onze ogen uit op de groene heuvels. We kwamen in deze omgeving in contact met enorme tropische regenbuien die het natuurgroen hier duidelijk verklaarden. De regen weerhield ons gelukkig niet om via Filandio en Salento naar de Valle Cocora te gaan, een wandeling zat er helaas niet in vanwege de losbarstende wolkbreuken met bijpassend onweer.
Wel kregen we een mooie indruk van de idyllische dorpjes, hun van belang zijnde sociale ontmoetingsplek op de Plaza's en de vrolijk gekleurde huisjes. We hoopten wel dat ons bezoek - dinsdag 25 oktober - aan de Coffee Tour een droge dag zou zijn.


Salento Filandia pijao

Die dag waren we om 10.00  op de Plaza in Pijao, een klein bergdorpje in het groen. Opvallend waren ook hier weer de leuk gekleurde huizen, de blije dorpssfeer met een oudere dame aan onze tafel die zich graag door ons liet trakteren op een kopje koffie. 

Na de kennismaking met een heerlijk kopje espresso - hoe kan het ook anders - gingen we met Juan op pad, we waren de enige deelnemers en kregen dus een soort prive Tour! We kregen eerst een goede introductie betreffende de geschiedenis van Colombia, haar volk en ontstaan van haar koffie cultuur. De oorsprong van de koffie is in eerste instantie te vinden in Ethiopie en later in Jemen en Saoedie Arabië. Hoe grappig dat Ethiopië - ons eerste land - wederom zo in relatie werd gebracht met ons laatste land!

Pijao koffiebonen genot voor elk

Verschil tussen Colombia en vele andere koffie producerende landen - vooral Brazilië -  is dat de koffie handmatig geplukt en verwerkt wordt zonder automatisering! Dit omdat de koffieplanten op steile heuvels groeien in tegenstelling tot vlakke weides in andere landen. Op de kaart is te zien dat over eenzelfde breedtegraad van Zuid Amerika, Afrika en Azië de koffieproducerende tropische landen zich bevinden. De grootste afnemer voor Zuid Amerika was en is de Verenigde Staten zeker nadat ze na hun onafhankelijkheid van Engeland de hele Engelse thee cultuur echt letterlijk over boord gooiden 'De Boston Tea Party'! Zó werd er een begin gemaakt voor de vraag naar en groei van de koffiecultuur in Zuid-Amerika en haar afzetmarkt over de grens.

We gingen na deze intro langs bij het kantoor en de federatie van de Colombiaanse koffie, met het voor ons bekende Juan Valdez logo - vanuit de Bio - en Wereldwinkels - wat dus hier zijn oorsprong had. Natuurlijke en eerlijk verwerkte goede koffie kwaliteit, met bescherming van de boeren. De beste koffie was wel bestemd voor de export, de resterende iets mindere kwaliteit was voor het land zelf. (http://www.juanvaldez.com)

Vervolgens reden we naar de plek waar het proces der koffie zich afspeelde - daar ging het tenslotte om - het groene binnenland, de jungle en de bergen in, dit achter op een open jeep. Wát een ongelooflijk mooie natuur, deze kwam echt voelbaar binnen.
We kwamen aan bij een relatief kleine boerderij en gingen na een lunch het veld in - 30.000 koffieboompjes - om de rijpe bonen te plukken. Daar liepen we door een zee van koffieplanten - glijdend in de blubber, in de regen en gingen uiteraard onderuit - om de rijpe rode bessen te plukken.

koffiebessen pluk koffiebessen in de was koffie bonen

De geplukte exemplaren werden gewassen in ruim water, de vruchten die boven bleven drijven waren leeg - door beestjes verteerd - en werden verwijderd. Daarna werd machinaal de schil verwijderd, kwam het proces van 2 dagen fermenteren, 5 dagen drogen in de zon, weghalen van het buitenste vlies en wederom een secure kwalitatieve boontje voor boontje selectie. De lading werd geroosterd en acuut afgekoeld, daarna gemalen en in zakjes gedaan. Wát een lange weg van koffiezaadje, koffiebes, koffieboontje naar uiteindelijk hét slokje koffie! Mooi vergelijkbaar met de wijnproductie vanuit de vele verschillende druifsoorten, verwerkingsprocessen met nu ook de verschillende rituelen van het koffie zetten om vervolgens de smaak van verscheidene soorten koffie kritisch te keuren!

droogproces selectie klaar voor gebruik
Uiteraard kochten we een kilo koffiebonen en zouden er straks thuis - met een warme gedachte en herinnering aan deze dag - weer ongelooflijk van gaan genieten.

mooi, groen, kleurrijk genot voor thuis

Een súper dag! Mooi, warm en op aantal momenten ook ontroerend deze liefdevolle en intense aandacht te zien die er werd gegeven aan elk onderdeel van dit proces.Voorlopig stonden we voor de komende dagen even hélemaal stijf van de cafeïne!

Een wandeling in de Valle Cocora was weliswaar niet gelukt, wél gingen we nog drie uurtjes te paard door de vallei, met de heerlijke nasmaak van de Cofee Tour van gisteren in ons lijf hesen we ons op de beesten. Gelukkig waren ze niet zo groot als de Nederlandse paarden en kenden ze goed de weg van hun baas. Aparte begroeiing zagen we op de top van de vallei, gigantisch hoge 'wax' palmen stonden fier op de wacht. Leuk was dat we ook nog door de rivier het bos in gingen, de wandelaars keken enigszins jaloers naar onze ontspannen zit en wilden best even ruilen. Zó mooi deze afwisseling in het beleven van de natuur en de cultuur. Wat wel jammer was dat ze hier minder goed ons Spaans praatten en dit soms voor enige spraakverwarring zorgde. We ontmoetten weer een enthousiaste reisleider die goede tips gaf, waarna wij vervolgens onze route naar het noorden drastisch wijzigden met uitzondering van onze geplande route naar Santa Fé de Antioquia en Medellin.


Valle de Cocoro  Valle de Cocoro te paard

Santa Fé de Antioquia

De rit naar Santa Fé de Antioquia was warm en broeierig, maar bracht ons weer zó mooi door het platteland op plaats van bestemming. Een heel klein koloniaal dorpje waar de hitte van 35 graden in de dorpskern bleef hangen en de airco sinds lange tijd weer onmisbaar was. We voelden gelijk dat we weer goed geprikt hadden, geen toeristen en een heel rustige lokale sfeer. We verorberden de lekkerste paella ever bij een Spaans restaurant en toverden een dag later vanuit deze sfeer het boek van Gabriel García Márquez uit de Toyota. Er was passende  stilte, rust en tijd voor het lezen van zijn meesterwerk 'Honderd jaar Eenzaamheid'. Het was inmiddels al weer meer dan 30 jaar geleden dat we beiden deze pil gelezen hadden of aan begonnen waren, we zouden het nu toch in deze omgeving vast weer heel anders beleven.

Drie dagen genoten we van dit pure dorp, de kindertjes die afkoeling in de fontein vonden, met wederom gevulde sociale banken op de Plaza voor de nodige ontmoetingen, uiteraard de markt met vele kramen en een busstation met prachtige - Old Timers - bussen op de hoek.

santa fe de antioquia Santa Fé de Antioquia verkoeling

In de avond was ook deze Plaza voor velen weer een plek om samen met vrienden en familie te genieten van zelf meegebrachte drankjes en hapjes. Een zeer zwoele ontspannen sfeer. De smaak van de paarden hadden we goed te pakken, dus wederom verkenden we een dag later de omgeving vol vertrouwen twee uur te paard. De volgende dag was het een uurtje rijden naar de drukte van Medellin, leuk maar ook jammer om deze heerlijke plek weer te verlaten.

Santa Fé de Antioquia, busstation Plaza Santa Fé de Antioquia zusjes

Medellin

De tweede stad van Colombia, liggende in de uitlopers van het Andesgebergte op een afstand van 250 km van Bogotá. De stad werd vooral bekend door de drugsbaron Pablo Escobar, die zelfs in zijn hoogmoed president had willen worden van Colombia. Nu we hier waren mochten we van onszelf eindelijk dan ook de 75 delige Colombiaanse serie bekijken en het boek 'Escobar' van Nico Verbeek lezen. De legacy van Pablo Escobar leefde duidelijk nog steeds voort en had de cultuur van Medellin voor een belangrijk deel bepaald. Hij runde vanuit Medellin zijn drugskartel. Je kon via via een trip door de stad maken langs belangrijke locaties die ooit in het bezit waren van Pablo Escobar. Het was even zoeken want de meeste bedrijfjes echter boden deze trip niet aan, écht trots waren ze niet op dit dramatische verleden.

Maar eerst gingen we de Free Walking Tour doen, nadat we op onze dag van aankomst al een kijkje in het centrum genomen hadden middels de eerste Metro rit! We verbaasden ons hoe schoon de metro's er uit zagen. We werden op deze zondag niet blij van het centrum, vele daklozen, stank, armoede, triestheid in combinatie met ook vrolijke muziek. We kwamen uit op het Plaza Botero, oftewel Plaza de las Esculturas met de 23 volumineuze beelden van Fernando Botero. Het was een kunstenaar die in zijn werk de grenzen van het betamelijke opzocht.

Botero, Medellin Botero, Medellin Plaza de Luces,Medellin

We keerden na deze eerste indruk weer terug naar onze verblijfplek bij het Estadio. Bleek deze zondag een voetbalwedstrijd gespeeld te gaan worden, heel de jeugd van Medellin was losgeslagen en duizenden jongeren - gehuld uiteraard in voetbaltenue - liepen, zongen en dronken zich een gat in de rondte. Een overweging om het spektakel in het Stadion bij te wonen boorden we gelijk de grond in, dé plek voor mogelijke ellende en rellen. Dus van een afstand hoorden we tot diep in de nacht het geruis van de feestende enthousiaste menigte, de voetbalfans en uiteraard hun helden.

Enkele weken later lazen we het bericht over het tragische vliegtuig ongeluk bij Medellin van een Braziliaans voetbal elftal dat de Zuid-Amerkaanse Cup finale tegen deze nú spelende Colombiaanse club aan zou gaan.


Free Walking Tour

Maandag 31 oktober - volop Haloween hier en elders - voor ons de dag van de Medellin Free Walking Tour. We gingen met de metro op weg naar het opgegeven ontmoetingspunt en gingen vervolgens met 14 anderen op pad onder de bezielende leiding van Hernán. De komende 4 uur zou hij ons een kijkje geven in het centrum van Medellin - de veilige en minder veilige plekken bewandelen - maar bovenal een inkijk geven in de geschiedenis en cultuur van Medellin en Colombia, land genoemd naar Christopher Colombus. Het verloop van de geschiedenis van Colombia was niet zonder slag of stoot gegaan.

Op een goede schaduwplek kon Hernán ons middels een tijdslijn inzicht geven in de vroegere jaren van rijkdom van o.a. diverse mineralen zoals goud en zilver en belangrijke landbouw producten als koffie en cacao. Er werd hard aan de infra structuur gewerkt middels het aanleggen van spoor- en gewone wegen om meer bereikbaarheid te bewerkstelligen in dit bergachtige land.

Binnen dit kader werd een beetje de vroegere en huidige landelijke politiek neergezet.
Er was een erfenis van de eeuwigdurende strijd tussen de conservatieven en de liberalen. Zo ook kwam het in de jaren zestig ontstane lang voortdurende conflict, waarin het Ejército de Liberación Nacional (ELN 1962), de Fuerzas Armadas Revolucionarias (FARC 1964), Movimiento 19 de Abril (M-19) en de  paramilitairen een hoofdrol speelden aan de orde. Eind jaren zeventig en tachtig werden de criminele activiteiten, de productie en de handel in cocaïne, afpersing en ontvoeringen de voornaamste bronnen van inkomsten voor de illegale gewapende groepen. Het geheel van revolutionaire, maffia- en paramilitaire organisaties maakte Colombia tot een van de gewelddadigste landen ter wereld en Medellin tot de onveiligste stad ter wereld vanwege de narcotica terreur. Er vonden naar schatting ongeveer 25.000 moorden per jaar plaats. Niemand voelde zich veilig binnen en buiten de muren van hun eigen huis, vele doden waren er ook door goed geplande bomontploffingen. Na de inval van de politie op een onderduik adres van Pablo Escobar, die in december 1993 tot zijn dood leidde, kwam langzaam meer rust, vrede en vertrouwen in het land.

President Uribe handhaafde vanaf 2002 met harde hand ' the Iron Fist ' de rust, straten rondom Bogotá werden opgeknapt en hij liet iedereen meehelpen, zo ook criminelen en zwervers in ruil voor onderdak, kleding en voeding. Dit soort projecten wierpen hun vruchten af. Hij zorgde voor een groei van de economie en voor goede veiligheid met meer 'blauw' op straat.

Vanaf 2010 kwam de huidige president Juan Manuel Santos aan het bewind met ook een vredelievende houding om evenwicht en rust te creëeren. Onze gids Hernán nam de situatie van de laatste weken - het referendum en de FARC - aan de orde. In de onderhandelingen met de FARC, met een wapenstilstand als gevolg, had president Santos een gedeelde amnestie aangeboden aan de minst gewelddadige leden van deze terreur groep, tevens zou een zeer klein gedeelte van het Colombiaanse parlement vertegewoordigd kunnen worden door ex-FARC leden. Een referendum zou hierover uitsluitsel geven. Vooral de jongere generatie koos voor een positieve houding t.a.v. de toekomst en waren duidelijk meer vergevingsgezind. Niet het koesteren van wrok en haat - door een groot deel van de oudere generatie - maar het vergevingsgezinde en met vertrouwen verder bouwen aan de toekomst was de kracht. Het zou tijd mogen worden voor rust en vrede binnen Colombia. Een onverwacht lage opkomst bij het referendum gaf de teleurstellende uitkomst van een kleine meerderheid die uiteindelijk een 'NEE' te kennen gaf. De oudere generatie had er geen vertrouwen in en vreesde wederom corruptie en omkoopaffaires. Er werd momenteel nog actief onderhandeld voor een vreedzame en blijvende oplossing voor dit conflict.

We zagen ook duidelijk de trots van Hernán, de trots op zijn land, zijn mede landgenoten en de blijdschap dat wij als ambassadeurs - voor hún toekomst - hún land bezochten en verder konden doorgeven hoe Colombia toch zéker ook de moeite waard was. Vooral ook hoe Colombia uit haar onveilige zone aan het kruipen was en de laatste jaren er een toename van toerisme duidelijk zichtbaar was, dit ook door de positieve houding van het volk dat zich in nood aan elke strohalm vastgreep om het vertrouwen te behouden. Zo ook de geschiedenis met haar ellende - de vele brute regerings wisselingen, corrupties op alle nivo's, guerrilla gewelddadigheden en de cocaïne handel en maffia - die allen het land in een kwaad daglicht hadden gebracht. De mensen wilden vergeten, geschiedenis achter zich laten en levenskracht uit hun vertrouwen halen. Daarmee werd ook de blijdschap duidelijk waarmee we de laatste weken overal begroet en binnengehaald werden, nu ook mensen blij en bewonderend - ook in de metro - naar ons keken, begroetten, welkom heetten, dankbaar en trots waren dat we hun land bezoeken. Nergens lelijke graffiti of besmeurde metro's en de vele vriendelijke en behulpzame politie op straat voor de algehele rust en veiligheid. Zelfs héle mooie 'Art Graffiti' kwamen we tegen, en eens in de zoveel maanden werden de muren weer schoon gemaakt om wederom ruimte te maken voor nieuwe kunstenaars.

graffiti art graffiti kunstwerk 
We kwamen bij Parque Bolivar, met uiteraard een groot bronzen standbeeld van dé grote held en bevrijder van Zuid Amerika, Simon Bolivar - El Gran Libertador - die in de geschiedenis de republiek Gran Colombia stichtte en de Spanjaarden verjoeg. Later was afscheiding en bevrijding van Panama, Venezuela, Colombia, Ecuador, Peru en een deel van Argentinië een feit en uiteindelijk was hij de man die Bolivia oprichtte.

Bolivar, Medellin Bolivar, Medellin Plaza Bolivar

Twee andere bijzondere beelden van Botero kwamen we ook tegen in Parque San Antonio. Er stonden twee identieke beelden naast elkaar de 'Pájaros de Paz' oftewel 'Vogels van de Vrede', met dit verschil dat er één helemaal geruïneerd was als gevolg van een bomexplosie - tijdens een concertavond in juni 1995 - die 22 mensen helaas niet overleefden. In 2000 doneerde Botero de copie van het beeld ernaast als vredesteken en hommage aan de overledenen. Tot op heden is deze bomaanslag door niemand opgeëist en kan men slechts ernstig gissen wie de daders waren.


Botero, Medellin de verwoeste vogel van Botero Vogel Botero, Medellino

Hier eindigde in stilte, de rondleiding, het was een gewéldige Tour met het verhaal van Colombia wat ons in het diepst in ons hart - vanuit het hart van deze gids Hernán - kon roeren, raken en vooral ook het karakter toonde van Colombia met haar huidige krachtige, positieve en magische bewoners.

De verschillende - vooral armoedige - opeen gebouwde woonwijken konden we goed zien vanuit de metro cable.

kabelbaan Medellin Metro Cable Medellin
Na deze Tour begrepen we dat het - not done - was om de naam van Pablo Escobar uit te spreken. Wij zagen hem vanuit ons vertroebeld beeld als een soort Robin Hood of Godfather. Niet realiserend wat die man allemaal aan ellende had gecreëerd. Naarmate wij de Colombiaanse serie hadden gezien, enkele boeken over hem hadden gelezen en met mensen over hem hadden gesproken veranderde ons beeld van aanvankelijk sympathiek tot een ernstig gestoorde en levensgevaarlijke psychopaat.
Toch bezochten we de volgende dag met een gids enkele van zijn bekende plekken en uiteindelijk zijn begraafplaats.

Barrio Escobar Escobars laatste huis Grafsteen Escobar
De tijd was aangebroken om na vele intense maanden het Andesgebergte te verlaten! We reden naar het noorden via wederom een prachtige tocht door de bergen, mooie uitzichten - ondanks de regen - veel groen, kleurrijke simpele huisjes met overal de was buiten hangend om te drogen. Langzaam daalden we steeds meer en opeens waren we - na een paar uur rijden - van het ene op andere moment in het Caribische gebied. Een totaal andere sfeer om ons heen en uiteraard wel érg vlak. Wat waren we blij dat we heel wat maanden geleden duidelijk een keuze hadden gemaakt voor het volgen van de route door het Andesgebergte. Het was nu ook gelijk zeer broeierig en warm, 38 graden!!! Airco was hard nodig om deze klamme hitte voor ons draaglijk te maken, een dagje aan zee was dan ook weer heerlijk om ruimte te geven aan dit gewenningsproces.

Onderweg onderweg barrio

Santa Cruz de  Mompox

We bereikten - met de pont - het mooi geconserveerd dorpje Mompox in het noorden aan de oever van de rivier de Magdalena, een dorpje waar de tijd was gestold!

wachten op pont naar Mompós op de pont verse sapjes op de pont

De muziek daarentegen niet, veel Caribische salsa klanken en mannen aan het water met hun biertje en hun bordspel. Kippen, varkens en paarden op straat, een heerlijke ontspannende verlaten sfeer in de hete siësta uren en het dorpsleven wat dan tegen de avond weer volledig terug kon keren. Een ijscoman of gekoelde frisdrank box, blije mannen met hun handelswaar en een paardenkar die wachtte op zijn vracht. Dit was duidelijk één van de dorpen waar de Márquez sfeer uit zijn boeken te vinden was, oude koloniale huizen, patio's, grote bomen en de lokale bevolking met een tevreden uitstraling rustende in de rieten schommelstoelen.

Mompós Mompós Mompós  

Het dorpje Mompox had ook als decor gediend voor de verfilming van een van mijn lievelingsboeken 'Kroniek van een aangekondigde dood'! We dwaalden door dit dorpje, zijn pleinen en mooie verscholen straatjes. We zouden het dorp Aracataca - het hoofdecor voor het dorp Macondo uit Honderd jaar eenzaamheid - en het aldaar gevestigde Gabriel García Márquez Museo ook zeer zeker binnenkort gaan bezoeken. Er is wellicht in de wereldliteratuur geen denkbeeldig dorp zó bekend als Macondo.

Mompós Mompós Mompós

Nog een paar dagen en dan zouden we Frank&Luzette weer van het vliegveld halen, bleef bizar het idee om zoiets een jaar geleden in Zuid-Afrika af te spreken en dan was het opeens weer bijna zo ver. Heel rustig reden we via een korte stop in Valledupar richting het noord oosten naar Riohacha, de plaats van ontmoeting. We konden niet anders dan rustig aan doen vanwege flink onweer en enorme hoosbuien, hierdoor waren vele wegen onbegaanbaar en moesten we zelfs 100 km omrijden.
Dit ter voorkoming van vastraken in de leem, het laatste waar we nú zin in hadden.

Riohacha 

Dat overkwam ons ook gelukkig niet en daar stonden we donderdag 10 november vól verwachting weer op het vliegveld, heerlijk zo'n blijde ontmoeting en weerzien. Veel bijkletsen werd het de eerste dag met de energie alsof we elkaar gisteren nog gezien hadden. Érg gezellig wederom dit samenzijn, met als korte onderbreking een avondwandeling door Riohacha. We kregen veel info over de leefwijze in deze provincie - La Guijara - de streek met rijke culturele tradities die zeer beïnvloed was door de 'Wayuu' inheemse bevolkingsgroep. Hun woongemeenschap zouden we de volgende dag bezoeken in combinatie met de woestijn omgeving en het natuurgebied Cabo de la Vela.

We gingen vroeg op pad, dit na een zeer onrustige nacht. Bleek dat onze kamers grensden aan het ventilatiesysteem van het hotel, een ongelooflijk lawaai waar onze oordoppen ook niet tegen bestand waren. Dus met ons beste Spaans gingen we bij de receptie in overleg én met een héél mooi resultaat. We kregen een fantastische suite in ruil ervoor terug! Moeite van onderhandelen was het dus zeker waard geweest.
Het werd een lange dag, met als hoogtepunt wel het bezoek aan de kleurrijke Wayuu gemeenschap waar we hartelijk werden ontvangen en een goede indruk kregen van hun volkstradities en hun leefwijze.

Nijverheid Mochila's onontbeerlijk  

Luzette en ik werden belaagd met een soort gezichtspoeder, Maarten onderging een behandeling voor zijn mierensteken op z'n voet en Frank ging met één van de dames dé Wayuu dans aan, met vliegende vaart zat de dame met grote sjaal achter hem aan. Hilarisch dus!


klaar voor ceremonie in de klei consult
Wayuu

De Wayuu gemeenschap - een van de vele verschillende Indigenas groepen - is een inheems volk dat leeft in de provincie La Guajira, in het noordoosten van Colombia. De Wayuu leven in kleine nederzettingen, die bestaan uit slechts vijf of zes huizen.

Wayuu veld de beesten kraal Wayuu gemeenschap

Binnen deze ‘rancherias’ proberen ze hun manier van leven, die van generatie op generatie is doorgegeven in stand te houden. Ze staan voor evenwicht in de natuur en laten dit tot uitdrukking komen in hun rituelen en festiviteiten. Ze verven hun gezicht met een mengsel van geitenvet en champignons, er ontstaat zo ook een soort beschermende sunblock. Binnen de Wayuu is er sprake van polygamie - althans voor de mannen - ze mogen 7 verschillende vrouwen hebben. Na de eerste menstruatie worden de vrouwen een maand afgezonderd en leren hoe ze in de toekomst goed voor hun man kunnen zorgen.

 In de Wayuu gemeenschap hebben de vrouwen het voor het zeggen. Zij staan aan het hoofd van de familie en de kinderen dragen de achternaam van hun moeder. De vrouwen zijn ook toonaangevend in de Wayuu cultuur, waarvan het haken en weven van armbandjes, gekleurde hammocks - hangmatten - en de Mochila tassen een van de belangrijkste uitingen is. Om de traditie levend te houden leert elke Wayuu dochter tijdens de pubertijd haken en weven van haar moeder. Vaardigheid in het maken van de hammocks en de mochila tassen wordt gezien als een symbool van wijsheid, intelligentie en creativiteit. Elk ontwerp in een Mochilla tas is uniek en vertelt een verhaal in kleuren, patronen en vormen. Afhankelijk van de gebruikte techniek kan het maken van een tas twee weken tot een maand duren. Voor het Wayuu volk zijn de Mochila’s uitgegroeid tot een inkomstenbron die hen in staat stelt om hun traditionele levenswijze te behouden.

Wayuu meisje Wayuu dame weeftechniek
Na deze bijzondere ervaring gingen we verder via de woestijn van Guajira naar Cabo de la Vela, een schiereiland in het uiterste noord oosten, met prachtige rotspartijen die gedeeltelijk omgeven zijn door de Caribische zee.

Mochilla's maken  Cabo de la Vela Cabo de la Vela 

Eerder wandelden we nog in een National Park met uitleg van de medicinale werking der planten en bomen. Onderweg kwamen we vele bedelende Wayuu kindertjes tegen, die weer blij waren met elke zwaai en liefst nog snoep! Tijdens een pauze moment hadden we een schoolklasje om ons heen, met volle en gezellige aandacht waren hun blikken op ons gericht, zaten ze gezellig bij ons.

kiekjes kijken  puur  zó puur

Tayrona

Na Riohacha reden we naar het westen naar Tayrona, hier zouden we drie dagen verblijven in Tayrona Tented Lodge. Een zeer primitief, erg klam en warm geheel was deze accomodatie, maar gelukkig was het bij de buren onder de palmbomen gezelliger vertoeven in de vrije uurtjes. We werden verrast door dagelijks enorme tropische regenbuien. Deze overvielen ons ook op de terugweg van een lange wandeling in Tayrona National Park.

Tayrona Park Tayrona Park Heerlijk die palmen

Nadat we ons eerst een weg door de klei en leem hadden gebaand - samen met de drukke mieren die hun bladeren vervoerden -  werden we nu werkelijk tot op ons bot drijf en drijf nat, een warme douche was welkom! Helaas, die was er dus niet!

Tayrona Tented Lodge  Caribische kust mieren aan het werk
 

Minca

Verder ging onze tocht naar Minca, zeer klein maar bijzonder dorpje iets ten zuiden van Santa Marta. Het duurde even voordat we onze accomodatie gevonden hadden en genoten vervolgens in het dorp in een leuk klein lokaal restaurantje. Met Jungle Joe gingen we de volgende dag op pad, fikse wandeling naar de watervallen, zwemmen dus, goede lunch en daarna een uitleg over de kracht van de Colombiaanse Bambu, het proces van de cacao en uiteraard wederom de coffee.

Minca Minca voldaan

Als klap op de vuurpijl gingen we de volgende dag te paard op verkenning in de omgeving, dit nadat eerst Frank en Maarten het duo Trump en Poetin hadden geëvenaard! De nieuwe wereldleiders voor een betere, gezondere en vooral vrolijkere  wereld. Nog eigenlijk niet helemaal bekomen van het resultaat van de onlangs gehouden presidentsverkiezingen, maakten we zo van deze nood een mooie deugd!

Poetin & Trump nieuwe wereldleiders op pad


Cartagena

Vanuit Minca gingen we naar Cartagena de Indias voor de laatste drie dagen van ons samenzijn. We werden overvallen door weer fikse regenbuien en rondom de stad Baranquilla - 100 km ten oosten van Cartagena - stonden hele dorpen onder water.

Barranquilla  Barranquilla tropische regen

Cartagena oftewel Ciudad Heroica, dit vanwege het overeind blijven van de stad na talloze belegeringen en maandenlange kwellingen door honger en ziektes in het verleden. Een elegante, heroïsche, gezellige koloniale stad met de sfeer van een mooi verleden. De vele verschillende standbeelden op de plaza's en de deurkloppers op de entrees van de mooie huizen, ieder met hu eigen kenmerkende betekenis.

deurklopper plaza deurklopper

We genoten enorm van de vallenato, rumba en salsa dans met live music in het voormalige klooster Santa Clara - nu omgebouwd tot stijlvol hotel - en op het plein San Diego. Mooi ook om de zinderende energie van de mensen te zien en te voelen bij de muzikale klanken van Shakira, deze lijfelijke trillingen konden ze vanuit hun diepste genen vol automatisme laten stromen. We kwamen in contact met de echte Costeño's, de lokale bevolking met de wat donkere huidskleur die gelukkig weer lichtvoetig in het leven stond en leven met het ritme van de muziek. Vooral het muzikale nummer 'La  Bicicleta' samen met Carlos Vives werkte zeer aanstekelijk!(zie video)

Een stadswandeling de volgende dag gaf weer meer culturele info. Het oude koloniale centrum was opgedeeld in verschillende wijken met ieder hun eigen kleurrijke sfeer, daar omheen de stadsmuur, de eikenhouten balkons, pakhuizen, bolwerken en bogen en prachtige paars gekleurde bloeiende bougainville. 

Pittoresk Oude centrum Gezellig 

De mosterdgeel gekleurde stadspoort met de immense klokkentoren is een mooi oriëntatiepunt voor Cartagena. Vooral het driehoekige Plaza de los Coches met zijn kleurrijke sfeer had impact. Vroeger was dit de plek voor de slavenhandel, na afschaffing hiervan werd het vooral een verkoopplek voor lekkernijen 'Portal de los Dulces'. Verder uiteraard weer de vele ' Plaza ' ontmoetingsplekken.

samen'zijn' kleur en sfeer Plaza de dulces Cartagena Cartagena Cartagena 
We hadden besloten een dagje later een bezoek aan de omringende eilanden te brengen met een georganiseerde Tour. Deze dag was helaas minder succesvol, véél te ver en véél te lang rijden in een klein minibusje en dus veel te lang onderweg zijn. Jammer van deze laatste dag, tja dat hadden we niet kunnen voorzien. Gelukkig zagen we nog wel de schoonheid van de eilanden, hun witte stranden en lokale bevolking.

Playa Blanca Playa Blanca Playa Blanca
Volgende dag namen we afscheid van Frank en Luzette, zij gingen verder richting Patagonië voor vervolg van hun Zuid-Amerika reis en wij zouden weer verder reizen naar wederom een klein Marquez dorpje, Aracataca, voorheen Macondo. Hier bezochten we het Marquez museum en waanden we ons weer in een totaal andere wereld waar de tijd had stil gestaan.

Gabriel Garcia Marquez Museum butterfly's uit '100 jaar eenzaamheid' dé accordeon fans van Márquez Gabriel Garcia Márquez Het leven is zoals men het zich herinnert en vertelt
' Het leven is niet wat men leefde, maar wat men zich herinnert en hoe vanuit deze herinnering men dit kan vertellen' .

Onze volgende bestemming bleek - aantal maanden geleden geboekt - wederom in Tayrona Park te liggen, bij de gezellige buren waar we dus al eerder waren gestrand. Dit keer met een prachtige kamer, een mooi uitzicht en het geruis van de palmbomen met de volle krachtklanken van de zee. Ideaal ook om hier dagelijks een sessie Vinyasa Yoga bij te wonen en ondanks de vele muggen die helaas ook mee deden was het een prachtige ontspanning.

Héérlijk Yoga ruimte Hamacs

Een heerlijke week hadden we hier, met het ordenen van de Toyota als een prioriteit. We maakten velen blij met onze extra onnodige spullen zoals opklapbare camping wc, waterkoker, kerosine - voor hun brommertjes - voedsel etc.
Zij héél héél blij, wij nóg veel blijer dat we hiervan verlost waren!

We maakten nog een keer de mooie wandeling in Tayrona National Park met een duik in de heerlijke zee.

Tayrona Park Moet OMO zijn Tayrona Park  

We zouden onze reis afronden in Cartagena, maar besloten eerst nog een weekje naar Tolú te gaan, een kustplaatsje 180 kilometer ten zuiden van Cartagena. We genoten wederom van de groene jungle locatie direct aan het strand, werden stiller in ons zelf, werden wat passiever en doken zwijgzaam in de boeken. Heel langzaam gingen we ons meer richten naar dát wat ons over een paar weken te wachten stond. 

Tolú Tolú Tolú

Op de weg terug naar Cartagena trakteerden we de auto op een goed verdiende aandachtige Caribiën wasbeurt, schoon aankomen in Nederland had deze dierbare auto écht wel verdiend.

na de bui grondig schoon Wasbeurt

De weken hierna -  in Cartagena - waren we héél druk met de nodige formaliteiten bezig, nodig voor het verschepen van de Toyota vanuit deze havenstad naar Rotterdam. We genoten nog extra intens van alle heerlijke en verschillende fruitsoorten en fruitsappen!   

vers vers fruit een van de velen verse mango

Daarnaast nog de culturele zijsprongen naar het Museo del Oro Zenú - Goud Museum Zenú - en konden uiteraard het land van de smaragd niet verlaten zonder bezoek aan het Museo de la Esmeralda - Smaragd Museum - dé edelsteen en hét symbool van Colombia. Prachtige aardse groene tinten schitterden ons tegemoet, met daarbij het verhaal van de historie. Wel nét te kostbaar om mee naar huis te nemen als onderdeel van bagage! De herinnering, het verhaal en het beeld hiervan was dit keer voldoende.

Museo de la Esmeralda Sieraad de la Esmeralda esmeralda steen

En zo ging toch langzamerhand - en uiteraard niet geheel onverwacht - onze tweejarige reis een natuurlijk einde tegemoet, voor ons voelde de cirkel steeds duidelijker rond. Met nog wél een heerlijk en mooi vooruitzicht op het bezoek van mijn zoon Peer en zijn vriendin Lisa rond Kerst, en een grote verrassing toen we begrepen dat ook Sjoerdje - dochter van Maarten - samen met vriendin Lianne ons in de laatste week - voor ons vertrek naar Nederland - nog zouden bezoeken voordat zij hun eigen rondje in of om de wereld gingen vervolgen.

gezellig Gezellig samen genieten 

Tja....... eindigend dan in dit laatste reisverhaal met de vraag waarmee we deze Colombia blog ook zijn begonnen - 'wat weten we eigenlijk van Colombia' - kunnen we na bijna drie maanden het land doorkruist te hebben zeggen dat: 

Colombia vooral cultuur-historisch zéér de moeite waard is, de schoonheid en de diversiteit van de vooral groene natuur opnieuw weer zó prachtig is.

Colombia een zeer goede infrastructuur heeft, waardoor vele delen van het land met gebruik van moderne lange afstandsbussen goed bereikbaar en betaalbaar zijn.

Colombia óók weer een héél warme en vriendelijke bevolking heeft, waarin we ons altijd héél welkom en toch ook héél veilig - door het luisteren naar ons buikgevoel - hebben gewaand, daarnaast de naschokken van een heftig verleden nog zeker wel voelbaar zijn. 

Colombia begin december 2016 vanuit het parlement unaniem ingestemd heeft met een vredesakkoord tussen de regering en de rebellenbeweging FARC. 

Met uiteindelijk dan dat de veel gelezen reclame slogan: 'de enige angst die je in Colombia kunt hebben is dat je er niet meer weg wilt'.............voor ons gelukkig niet opgaat, wij gaan voldaan en zéér tevreden, trots én héél blij weer naar huis!

Terug naar onze kinderen, familie, vrienden en onze eigen thuisbasis met alles wát en ieder die daarbij hoort!!

                                                  huiswaarts                                    

Foto’s

21 Reacties

  1. Caroline Middelweerd:
    6 januari 2017
    Wat heerlijk dat jullie met al deze mooie herinneringen weer gezond en wel thuis komen en hier zo van hebben kunnen genieten. Ik vond het erg leuk om jullie verhalen te volgen en de foto's te bekijken (als foto fan) Wie weet zie ik jullie binnenkort weer in de sportschool... ;-)
    Groetjes van Caroline
  2. Monique Bos:
    6 januari 2017
    Wow! 2 jaar is voorbij gevlogen! Dank voor alle mooie verhalen (en voor het fijne contact tussendoor) Welkom terug straks in NL!! Liefs, Monique
  3. Annick:
    6 januari 2017
    Lieve m&m
    Heerlijk om jullie weer te zien dit jaar.
    Ik zal jullie verhalen en belevenissen missen, maar in levende lijve horen is nog fijner na 2 jaar!
    Xxx annick
  4. Jolita:
    6 januari 2017
    Wat een 2 mooie jaren hebben jullie gehad en ons erin mee laten beleven in al jullie reisverhalen!
    Goede reis naar huis voor jullie en jullie auto en veel plezier in jullie oude trouwe omgeving van thuis komen...
  5. Christel:
    6 januari 2017
    Wat fijn om jullie volgende week weer te zien! De tijd is voorbij gevlogen...
  6. Kiek:
    7 januari 2017
    Wat een belevenissen en prachtige verhalen en foto's weer! Heerlijk jullie binnenkort weer te zien in NL! De eerste sneeuw van het jaar is gevallen... be prepared! ;-)
    LIEFS van ons 4-tjes! x
  7. Theo:
    7 januari 2017
    Marion en Maarten,
    We hebben echt genoten van jullie boeiende verhalen. Hoop dat jullie na deze ervaring nog kunnen aarden in Nederland. Arjan verblijft ook geregeld in Colombia en ik denk dat die voor wat die slogan wel voorzichtig moet zijn.... Hij heeft het ook altijd over hartelijkheid van de mensen, de cultuur en de natuur. Dank dat we jullie mochten volgen. Groet Theo
  8. Robby Aldenkamp:
    7 januari 2017
    Welkom thuis! In hopelijk een nog herkenbaar huis dat weer zal voelen als thuis!
  9. Hetty Lemmens:
    7 januari 2017
    Goh... twee jaren gereisd, zoveel gezien en meegemaakt,
    dank voor jullie verhalen, en nu komen jullie naar huis.
    Hoe snel gaat de tijd.
    Que os vaya bien en goede thuisreis.
    Veel groeten van Hetty
  10. Hannie:
    7 januari 2017
    Prachtig al die mooie verhalen en foto's.
    Een hele goede terugreis en tot gauw.
  11. Hanny:
    7 januari 2017
    Geweldig om jullie avontuurlijke reisverhalen te lezen. Vandaag wil ik bijvoorbeeld weer meteen naar Colombia. (Ben ook benieuwd wanneer jullie met een volgende reis gaan starten.) Tot gauw!
  12. Ildi:
    7 januari 2017
    Welkom thuis! Bedankt voor jullie reisverhalen!
  13. Carla en Joep:
    7 januari 2017
    Goed geschreven over Colombia. Herkenning en een ook zo trots gevoel over de bevolking waar onze 2 jongens vandaan komen! Hoop dat de toekomst goed wordt voor al die lieve mensen die er wonen zonder geweld en weggejaagd te worden van een stukje land! Wij doen jullie verhaal bij hun boeken.
    Een roes die je gaat voelen als je thuis komt in Nederland. Verhalen die jullie beleefd hebben met al jullie zintuigen en gedeeld hebben met ons met jullie goed schrijven, maar moeilijk om in de finesses te verklaren. Die blijven jullie meedragen in jullie hart!
    We treffen elkaar zeker op een tijd op een stekje... Liefs, Carla en Joep
  14. Aneke Klaasse:
    8 januari 2017
    Beste Maarten en Marjon,
    Heel veel dank voor jullie spannende en boeiende verhalen en prachtige, veelzeggende foto's (soms zegt één plaatje meer dan 1000 woorden!). Hoop dat jullie je hier weer thuis gaan voelen. Zal niet helemaal meteen gebeuren, denk ik zo, want zoveel ervaringen veranderen een mens natuurlijk!
    Anneke
  15. Irma Wiersema:
    8 januari 2017
    Wat zijn die 2 jaar snel gegaan.Wat was het leuk om jullie verhalen te lezen en de foto's te zien.Nu wachten op het boek?
    Zal me benieuwen wanneer jullie weer gaan avonturieren.
    Hoop dat jullie veilig thuiskomen en weer kunnen "wennen" in ons kleine landje.
    Bedankt voor mogen meegenieten,wens jullie een liefdevol en veilig 2017 toe.
    Warme groeten,Irma Wiersema
  16. Cisca Poldervaart:
    9 januari 2017
    Dank voor het meereizen via jullie prachtige blog !! Ook een eer om zo'n persoonlijke reis te mogen volgen. De foto met Sjoertje op Maartens rug blijft het meest op mijn netvlies hangen . Je zal maar zo'n foto met je vader hebben!! Vandaag komen jullie -dacht ik - weer thuis.... en ik kijk alweer uit naar de cranio-afspraak met Marjon. Een heel goede landing en veel groeten, cisca.
  17. Jiska:
    10 januari 2017
    Bienvenida de nuevo en Hollanda ;-)
    Wat een prachtige reis hebben jullie gemaakt, alle reisverhalen hebben veel indruk op me gemaakt. Een prachtig naslag werk, heerlijk om te lezen. 2 jaar verder, jullie droomreis gemaakt en zo veel geluk mogen ervaren zonder ernstige problemen. The gods have blessed you! Ik wens jullie een liefdevolle terugkeer thuis, neem de tijd om te aarden en na te genieten. Tranquilamente amigos ;)
  18. Ida Cahen:
    12 januari 2017
    Wat mooi om zo te kunnen meegenieten van al jullie belevenissen, de boeiende verhalen en de prachtige foto's. Dank hier voor en welkom thuis!
    Ida
  19. Monique:
    20 januari 2017
    Lieve Marjon & Maarten,
    net het laatste stuk van het reisverslag over Colombia gelezen.
    Dank voor al jullie reisverhalen en prachtige foto's. Ik ben 2 jaar met jullie meegereisd.
    Nu zijn jullie weer op honk.
    Liefs,
    Monique
  20. Margje:
    22 januari 2017
    Colombia, ook heel bijzonder, mooi en kleurrijk. Ik vond het fantastisch om 2 jaar met jullie mee te mogen reizen in een andere wereld dan die waar wij in leven, maar zeker niet minder interessant. Wat een aarde "bezitten" wij met al zijn bewoners en mooie natuur. Laten we dat alles koesteren. Maar ja.....
    Dank aan jullie voor de prachtige verhalen en foto's. Ik zal het missen.
    Liefs Margje
  21. Netty:
    22 januari 2017
    Hoi Maarten & Marion,
    wat een indrukwekkend besluit van jullie wereldse reis! Zo veel indrukken, prachtige foto's en belevenissen, mooi om via dit medium daar van te hebben mogen mee genieten!
    Bedankt en welkom thuis!
    Groetjes van Netty